Μια νέα, εις βάθος επιστημονική μελέτη έρχεται να ανατρέψει στερεότυπα δεκαετιών, δείχνοντας ότι η πρωτεΐνη, είτε φυτική είτε ζωική, δεν συνδέεται με αυξημένο κίνδυνο πρόωρου θανάτου.
Η διαχρονική διχογνωμία για την πρωτεΐνη και η νέα επιστημονική προσέγγιση
Εδώ και δεκαετίες, η επιστημονική κοινότητα και το ευρύ κοινό διατηρούσαν μια έντονη διχογνωμία σχετικά με την επίδραση της ζωικής πρωτεΐνης, αλλά και εν γένει της πρωτεϊνικής πρόσληψης, στην ανθρώπινη υγεία και τη μακροζωία. Πολλές προηγούμενες μελέτες είχαν υποστηρίξει ότι η υψηλή κατανάλωση κρέατος, γαλακτοκομικών ή αυγών ενδέχεται να συνδέεται με αυξημένο κίνδυνο θανάτου από καρκίνο ή καρδιαγγειακές παθήσεις. Αντιθέτως, η φυτική πρωτεΐνη είχε αναδειχθεί ως η “ασφαλής” και “υγιεινή” επιλογή.
Ωστόσο, μια νέα αναλυτική μελέτη, η οποία βασίστηκε σε δεδομένα από την Τρίτη Εθνική Έρευνα Υγείας και Διατροφής (NHANES III) των Η.Π.Α., έρχεται να αναδιαμορφώσει το τοπίο. Τα ευρήματα, που δημοσιεύτηκαν στις 16 Ιουλίου στο έγκριτο επιστημονικό περιοδικό Applied Physiology, Nutrition, and Metabolism, υποδεικνύουν ότι η κατανάλωση τυπικών ποσοτήτων τόσο ζωικής όσο και φυτικής πρωτεΐνης δεν συνδέεται με υψηλότερο κίνδυνο θανάτου από οποιαδήποτε αιτία, συμπεριλαμβανομένων του καρκίνου και των καρδιαγγειακών νοσημάτων.
Μεθοδολογία και βάθος της έρευνας
Η μελέτη άντλησε δεδομένα από περισσότερους από 15.000 ενήλικες Αμερικανούς, οι οποίοι παρακολουθήθηκαν για 12 χρόνια (1988-1994). Οι συμμετέχοντες ήταν 19 ετών και άνω κατά την έναρξη της έρευνας, και οι ερευνητές κατέγραψαν τους θανάτους από κάθε αιτία, εστιάζοντας σε καρκίνο και καρδιαγγειακά νοσήματα.
Οι συγγραφείς της μελέτης αναγνώρισαν την πρόκληση της ακριβούς μέτρησης της πρόσληψης πρωτεΐνης, καθώς οι διατροφικές συνήθειες διαφέρουν καθημερινά, και οι έρευνες που βασίζονται στην ανάκληση τροφίμων είναι επιρρεπείς σε σφάλματα. Για να αντιμετωπίσουν αυτό το πρόβλημα, χρησιμοποίησαν μια εξελιγμένη στατιστική μέθοδο γνωστή ως μοντέλο Multivariate Markov Chain Monte Carlo (MCMC). Αυτή η μέθοδος επιτρέπει την εκτίμηση της “*συνήθους*” πρόσληψης θρεπτικών συστατικών ενός ατόμου, λαμβάνοντας υπόψη την καθημερινή διακύμανση και τα συνήθη σφάλματα αναφοράς.
Η ομάδα των ερευνητών μπόρεσε έτσι να διακρίνει με ακρίβεια την πρωτεΐνη που προέρχεται από ζωικές πηγές (κρέας, γαλακτοκομικά, αυγά) από την πρωτεΐνη που προέρχεται από φυτικές πηγές (όσπρια, ξηροί καρποί, δημητριακά).
Επιπλέον, η μελέτη ενσωμάτωσε μετρήσεις στο αίμα του ινσουλινόμορφου αυξητικού παράγοντα 1 (IGF-1), μια ορμόνη που σε προηγούμενες μελέτες είχε συσχετιστεί με την ανάπτυξη καρκίνου και αυξημένο κίνδυνο θνησιμότητας. Η εξέταση του IGF-1 παράλληλα με τα διατροφικά δεδομένα επέτρεψε στους ερευνητές να διερευνήσουν εάν αυτή η ορμόνη εξηγεί οποιαδήποτε πιθανή σύνδεση μεταξύ της πρόσληψης πρωτεΐνης και των ποσοστών θνησιμότητας. Για την εξασφάλιση της ακρίβειας των αποτελεσμάτων, η ανάλυση προσαρμόστηκε για πολλούς παράγοντες του τρόπου ζωής, όπως η ηλικία, το φύλο, το κάπνισμα, η σωματική δραστηριότητα και η συνολική πρόσληψη θερμίδων, ώστε να απομονωθεί ο ρόλος της πρωτεΐνης.
Δεν υπάρχει σύνδεση μεταξύ πρωτεϊνικής πρόσληψης και πρόωρου θανάτου
Μετά από χρόνια παρακολούθησης, τα ευρήματα ήταν ξεκάθαρα: δεν βρέθηκε καμία ένδειξη ότι η αυξημένη κατανάλωση ζωικής ή φυτικής πρωτεΐνης αυξάνει τον κίνδυνο πρόωρου θανάτου. Αυτό ίσχυε τόσο για τη συνολική θνησιμότητα όσο και για τους θανάτους που προκαλούνται ειδικά από καρκίνο ή καρδιαγγειακές παθήσεις. Περιέργως, η μελέτη υπέδειξε ακόμη και ένα μικρό προστατευτικό αποτέλεσμα: οι συμμετέχοντες με υψηλότερη πρόσληψη ζωικής πρωτεΐνης εμφάνισαν ελαφρώς χαμηλότερο κίνδυνο θανάτου από καρκίνο.
Επίσης, τα επίπεδα του IGF-1 δεν άλλαξαν την εικόνα, καθώς δεν προέκυψε καμία σημαντική σχέση μεταξύ αυτής της ορμόνης και του κινδύνου θανάτου, διαψεύδοντας ορισμένες προηγούμενες ανησυχίες. Η συνέπεια των αποτελεσμάτων σε όλες τις ηλικιακές ομάδες ήταν αξιοσημείωτη: ανεξάρτητα από το αν οι συμμετέχοντες ήταν νεότεροι ενήλικες (κάτω των 65), ή μεγαλύτεροι ενήλικες (άνω των 65), η πρόσληψη πρωτεΐνης δεν συσχετίστηκε με αυξημένο κίνδυνο θνησιμότητας. Αυτή η λεπτομέρεια είναι σημαντική, καθώς προηγούμενες μελέτες είχαν υποδείξει ότι οι μεσήλικες μπορεί να αντιμετωπίζουν μεγαλύτερο κίνδυνο από δίαιτες υψηλής περιεκτικότητας σε πρωτεΐνη.
Η ερευνητική ομάδα συνέκρινε επίσης τα ευρήματά της με προηγούμενες εργασίες που ανέφεραν ισχυρούς δεσμούς μεταξύ πρωτεΐνης και θνησιμότητας. Υπέθεσαν ότι οι διαφορές στη μεθοδολογία μπορεί να εξηγούν τα αντιφατικά αποτελέσματα. Ενώ παλαιότερες μελέτες συχνά βασίζονταν σε λιγότερο ακριβείς τρόπους εκτίμησης της πρόσληψης, αυτή η ανάλυση χρησιμοποίησε πιο προηγμένες τεχνικές μοντελοποίησης για την καλύτερη καταγραφή των μακροπρόθεσμων διατροφικών προτύπων. Επιπλέον, τα ισορροπημένα μεγέθη των ομάδων της μελέτης βοήθησαν στη μείωση της μεροληψίας που μπορεί να προκύψει όταν πολύ λίγοι συμμετέχοντες ανήκουν σε συγκεκριμένες κατηγορίες.
Συνολικά, τα στοιχεία δείχνουν ότι η συνήθης κατανάλωση πρωτεΐνης, ανεξαρτήτως πηγής, δεν μειώνει το προσδόκιμο ζωής. Λαμβάνοντας υπόψη τόσο τη διατροφική ποικιλομορφία όσο και τους βιολογικούς δείκτες όπως ο IGF-1, οι ερευνητές παρείχαν μία από τις πιο ολοκληρωμένες εξετάσεις μέχρι σήμερα της σχέσης μεταξύ πρωτεΐνης και θνησιμότητας σε μεγάλο, αντιπροσωπευτικό πληθυσμό.
Συνιστώμενη πρόσληψη πρωτεΐνης: Δεν αλλάζει κάτι
Όπως επισημαίνει η Avery Zenker, ειδικός στην ιατρική και διατροφική αρθρογραφία στο MyHealthTeam, η οποία δεν συμμετείχε στην παρούσα μελέτη, τα ευρήματα αυτά σημαίνουν ότι οι άνθρωποι δεν χρειάζεται να κάνουν αλλαγές στην καθημερινή τους πρόσληψη πρωτεΐνης. «Η τρέχουσα συνιστώμενη ημερήσια πρόσληψη πρωτεΐνης είναι 0,8 γραμμάρια ανά κιλό σωματικού βάρους την ημέρα», εξηγεί η Zenker, προσθέτοντας ότι ακόμη και οι υψηλότερες πρωτεϊνικές προσλήψεις που εξετάστηκαν στη μελέτη βρίσκονταν εντός των συνιστώμενων ορίων του 10-35% των συνολικών θερμίδων.
«Η πρόσληψη πρωτεΐνης πρέπει να σχεδιάζεται με βάση τους ατομικούς στόχους, συμπεριλαμβανομένης της διατήρησης και ανάπτυξης των μυών, των αναγκών υγείας και του κορεσμού», συμπληρώνει. Η Zenker τονίζει ότι το κύριο μήνυμα της μελέτης είναι να μην φοβόμαστε τις υψηλότερες συνολικές προσλήψεις πρωτεΐνης όσον αφορά τον κίνδυνο καρκίνου ή καρδιαγγειακών παθήσεων. Προσέχει ωστόσο: «Αυτό δεν σημαίνει ότι όλες οι πηγές πρωτεΐνης είναι ίσες. Προηγούμενες έρευνες έχουν συνδέσει την υψηλή πρόσληψη επεξεργασμένου κρέατος με αρνητικά αποτελέσματα υγείας, όπως καρδιαγγειακές παθήσεις και ορισμένους καρκίνους.»
Επιπλέον, υπογραμμίζει την ανάγκη να μη θεωρούνται αυτά τα ευρήματα ως «κανόνες», καθώς «όπως στις περισσότερες διατροφικές έρευνες, η συσχέτιση δεν υποδηλώνει πάντα αιτιώδη σχέση», εξηγώντας ότι η δομή της μελέτης μπορεί να καθιστά δύσκολο τον αποκλεισμό άλλων παραγόντων που ενδέχεται να επηρεάζουν τα αποτελέσματα. Παρ’ όλα αυτά, η Zenker αναφέρει ότι αυτή η έρευνα συμβάλλει στην ευρύτερη κατανόηση των βέλτιστων διατροφικών προτύπων. Τέλος, υπενθυμίζει ότι οι πηγές πρωτεΐνης δεν αποτελούνται μόνο από πρωτεΐνες: «Υπάρχουν πολλά άλλα συστατικά στα πρωτεϊνούχα τρόφιμα που επηρεάζουν την υγεία, όπως βιταμίνες, μέταλλα, φυτικές ίνες, λιπαρά, υδατάνθρακες και φυτοθρεπτικά συστατικά».
Δεν υπάρχει “ένα μέγεθος για όλους” στην κατανάλωση πρωτεΐνης
Φυσικά, δεν υπάρχει μια ενιαία σύσταση για την κατανάλωση πρωτεΐνης που να ταιριάζει σε όλους. Η Maura Donovan, διατροφολόγος αθλητικής διατροφής και Ειδικός Ιατρικής Εκπαίδευσης για την Αθλητική Διατροφή στο Thorne, αναφέρει (χωρίς να έχει συμμετάσχει στη μελέτη) ότι:
- Οι ηλικιωμένοι ενήλικες μπορούν να επωφεληθούν από υψηλότερη πρόσληψη πρωτεΐνης. Αυτό μπορεί να τους βοηθήσει να διατηρήσουν τη μυϊκή μάζα και την καθημερινή λειτουργία τους καθώς μεγαλώνουν.
- Οι αθλητές έχουν αυξημένες ανάγκες σε πρωτεΐνη λόγω της ανάγκης για γρήγορη αποκατάσταση και ανάκαμψη των μυών μετά τη σωματική δραστηριότητα.
- Τα άτομα που αναρρώνουν από ασθένεια ή τραυματισμό μπορούν να επωφεληθούν από επιπλέον πρωτεΐνη για την υποστήριξη του ανοσοποιητικού τους.
- Οι χορτοφάγοι και οι vegan θα πρέπει να συνδυάζουν διαφορετικές φυτικές πηγές για να διασφαλίσουν ότι λαμβάνουν ένα πλήρες προφίλ αμινοξέων.
Η συνεργασία με έναν πιστοποιημένο διαιτολόγο είναι ο καλύτερος τρόπος για να καθορίσετε τις προσωπικές σας ανάγκες. Η Ακαδημία Διατροφής και Διαιτολογίας διατηρεί μια βάση δεδομένων με πιστοποιημένους ειδικούς διατροφής στην περιοχή σας.