Το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών φιλοξενεί μια ξεχωριστή μουσική παράσταση που υπόσχεται να γεφυρώσει πολιτισμούς και εποχές, αναδεικνύοντας τη διαχρονική σύνδεση των λαών της Μεσογείου. Η Φένια Παπαδόδημα παρουσιάζει το πρόγραμμα “Uccelli del mare”, ένα ηχητικό ταξίδι που αντλεί έμπνευση από τις προφορικές παραδόσεις και τις μουσικές διαδρομές της Ανατολής και της Δύσης. Πρόκειται για μια ευκαιρία να ανακαλύψουμε τις αθέατες γέφυρες που ενώνουν τις φωνές γυναικών από διαφορετικά μήκη και πλάτη της Μεσογειακής λεκάνης, σε ένα σύγχρονο κάλεσμα για τη διατήρηση της συλλογικής μνήμης.

Η Φένια Παπαδόδημα και οι “Θαλασσοπούλια” της Μουσικής

Στην Αίθουσα “Γιάννης Μαρίνος” του Συλλόγου “Οι Φίλοι της Μουσικής”, η Φένια Παπαδόδημα ηγείται μιας μουσικής εμπειρίας που φέρει τον τίτλο “Uccelli del mare”, δηλαδή “Θαλασσοπούλια”. Την καλλιτέχνιδα συνοδεύουν μία ομάδα εξαιρετικών μουσικών: ο Στέφανος Δορμπαράκης στο κανονάκι, ο Θωμάς Μελετέας στο ούτι, ο Δημοσθένης Καραχριστοδούλου στην πολίτικη λύρα και η Αλεξάνδρα Παπαστεργιοπούλου στα κρουστά. Η παράσταση είναι προγραμματισμένη για την Παρασκευή 17 Οκτωβρίου στις 21:00.

Ανάλυση: Ο τίτλος “Uccelli del mare” δεν είναι τυχαίος. Συμβολίζει την ελεύθερη διακίνηση των πολιτισμών και των ηχοτοπίων, όπως ακριβώς τα θαλασσοπούλια ταξιδεύουν πάνω από τα κύματα, μεταφέροντας ιστορίες και μελωδίες από λιμάνι σε λιμάνι, από γενιά σε γενιά. Αυτή η μεταφορά υπογραμμίζει την αδιάκοπη ανταλλαγή πολιτιστικών στοιχείων στην περιοχή της Μεσογείου, μια ανταλλαγή που συχνά συνοδεύει μεταναστευτικά ρεύματα.

Fato-ι: Ένα Μουσικό Χρονολόγιο της Μεσογείου

Το πρόγραμμα εκτείνεται σε μια εντυπωσιακή χρονική περίοδο, ξεκινώντας από τον 12ο αιώνα π.Χ. και φτάνοντας μέχρι τη σύγχρονη εποχή. Περιλαμβάνει μια ποικιλία μουσικών ειδών και παραδόσεων:

• Από τα chansons trouvères της Reine Blanche de Castille, μιας ποιήτριας και συνθέτριας του Μεσαίωνα, που αντιπροσωπεύουν τις απαρχές της ευρωπαϊκής λόγιας μουσικής παράδοσης.
• Μέχρι τις σεφεραδίτικες ρομάντσες της διασποράς, που διατηρούν ζωντανή τη μουσική κληρονομιά των Εβραίων της Ιβηρικής χερσονήσου.
• Τις βεδουίνικες μελωδίες της Παλαιστίνης, οι οποίες αντικατοπτρίζουν τον νομαδικό τρόπο ζωής και την πλούσια προφορική παράδοση.
• Τα ελληνικά παραδοσιακά τραγούδια, επηρεασμένα από τη βυζαντινή μουσική, που αποτελούν ακρογωνιαίο λίθο της ελληνικής λαϊκής κουλτούρας.
• Και τους αμανέδες της Μικράς Ασίας, χαρακτηριστικό είδος που συνδυάζει στοιχεία θρησκευτικής και κοσμικής μουσικής, συχνά με έντονο αυτοσχεδιαστικό χαρακτήρα.

Γυναικείες Φωνές που Έγραψαν Ιστορία

Ένα κεντρικό θέμα της παράστασης είναι η ανάδειξη των γυναικείων φωνών που σημάδεψαν τη μουσική σκηνή της Μεσογείου. Γυναίκες που δεν ήταν απλώς ερμηνεύτριες, αλλά συχνά και δημιουργοί, διαμορφώνοντας ή αποτυπώνοντας την ευρύτερη μουσική και φωνητική παράδοση.

Συγκεκριμένα, το πρόγραμμα τιμά μορφές όπως:

• Η Μαρίκα Παπαγκίκα, εμβληματική μορφή του ρεμπέτικου και των μικρασιατικών τραγουδιών.
• Η Ρόζα Εσκενάζυ, μία από τις σπουδαιότερες ερμηνεύτριες του ρεμπέτικου και των σμυρναίικων.
• Η Αγγέλα Παπάζογλου, που συνέδεσε το όνομά της με τα σμυρναίικα και τα μικρασιάτικα “μινόρε”, καθώς και τους “γκαζέλ” της Ανατολής.

Ανάλυση: Αυτές οι γυναίκες, μέσω της φωνητικής τους έκφρασης, δεν μετέφεραν απλώς μελωδίες, αλλά ολόκληρα πολιτιστικά τοπία, αναδεικνύοντας την πολύπλευρη ταυτότητα της Μεσογείου. Η επιλογή να δοθεί έμφαση στις γυναικείες φωνές φωτίζει μια συχνά υποεκπροσωπούμενη πτυχή της ιστορίας της μουσικής, υπογραμμίζοντας τον καθοριστικό τους ρόλο στη διαμόρφωση και τη διατήρηση των παραδόσεων.

Η Σύγχρονη Ματιά: Σύνθεση και Λογοτεχνία

Πέρα από τις διασκευές παραδοσιακών κομματιών, το πρόγραμμα ενσωματώνει και πρωτότυπες συνθέσεις και στίχους της Φένιας Παπαδόδημα, προσθέτοντας μια σύγχρονη ερμηνευτική διάσταση στο ταξίδι. Επιπλέον, εισάγει ένα μοναδικό λογοτεχνικό στοιχείο: αποσπάσματα από το παραμύθι του Πασκάλ Κινιάρ, “Μία λέξη στην άκρη της γλώσσας” / “Un nom sur le bout de la langue”.

Ανάλυση: Η επιλογή του έργου του Κινιάρ δεν είναι τυχαία. Το συγκεκριμένο παραμύθι, που αφορά την απώλεια και την ανάκτηση της μνήμης, τη ζωή και τον θάνατο, συναντά άμεσα το κεντρικό θέμα της παράστασης: τη διατήρηση της συλλογικής μνήμης μέσω της μουσικής. Αυτή η διασύνδεση μουσικής και λογοτεχνίας ενισχύει το συναισθηματικό βάθος και το φιλοσοφικό υπόβαθρο της παράστασης, υπενθυμίζοντας πως χωρίς μνήμη, η ζωή, ο έρωτας, η δημιουργία και η μουσική χάνουν το νόημά τους. Η συνύπαρξη παραδοσιακού και σύγχρονου υλικού, καθώς και η διακειμενική αναφορά, αποτελούν φρέσκα στοιχεία που πλουτίζουν την εμπειρία για το κοινό.

Ένα Ταξίδι Μνήμης και Επανασύνδεσης

Συνολικά, το “Uccelli del mare” είναι κάτι περισσότερο από μια απλή μουσική συναυλία. Είναι ένα ταξίδι μνήμης, μια επανένωση με τους μύθους της Μεσογείου και μια έκφραση της βαθιάς ανάγκης να διατηρήσουμε ζωντανή τη συλλογική μας μνήμη. Μέσα από φωνές από την Ισπανία, Κορσική, Ιταλία, τα παράλια των Βαλκανίων, τη Βόρεια Αφρική, το Ισραήλ, την Παλαιστίνη, τον Λίβανο και τη Μικρά Ασία, η παράσταση συνθέτει μια πολυφωνία που μεταφέρει τις προφορικές μνήμες, τις εικόνες, τα χρώματα και τον αέρα τόσο της Ανατολής όσο και της Δύσης. Αυτό το καλλιτεχνικό γεγονός αναδεικνύει την πολιτιστική συνέχεια και την αλληλεπίδραση που χαρακτηρίζει τη Μεσόγειο εδώ και χιλιάδες χρόνια.