Στη σύγχρονη εποχή των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, όπου η εικόνα και το σχόλιο διαδίδονται με αστραπιαία ταχύτητα, όλο και συχνότερα ανακύπτουν ζητήματα που αφορούν τα όρια της κριτικής και της ελευθερίας του λόγου, ειδικά όταν πρόκειται για δημόσια πρόσωπα. Μια πρόσφατη αντιπαράθεση στο ελληνικό τηλεοπτικό τοπίο φέρνει ξανά στο προσκήνιο αυτές τις ευαίσθητες ισορροπίες, πυροδοτώντας συζητήσεις για την αυθάδεια στα social media και τις επιπτώσεις της.
Η αφορμή: Το σχόλιο της Νεφέλης Μέγκ για τη Σίσσυ Χρηστίδου
Η αφετηρία της τρέχουσας συζήτησης εντοπίζεται σε ένα βίντεο που δημοσίευσε στον λογαριασμό της στο TikTok η Νεφέλη Μέγκ. Σε αυτό, η influencer σχολίασε την εμφάνιση της παρουσιάστριας Σίσσυς Χρηστίδου κατά την πρεμιέρα της εκπομπής της, γράφοντας χαρακτηριστικά: «Γιατί; Μια βιομηχανία που πουλάει ματαιοδοξία, αντί να γιορτάζει την ποικιλομορφία. Κρίμα».
Αυτό το σχόλιο, αν και φαινομενικά προσωπική άποψη, προκάλεσε άμεσες αντιδράσεις, καθώς ερμηνεύτηκε από πολλούς ως κριτική στην εξωτερική εμφάνιση της παρουσιάστριας, αντί για εποικοδομητική παρατήρηση επί του περιεχομένου ή του ύφους της εκπομπής.
Η τηλεοπτική αντίδραση: Κατερίνα Καινούργιου και Νίκος Γεωργιάδης
Το θέμα έλαβε τηλεοπτικές διαστάσεις μέσω της εκπομπής «Super Κατερίνα». Αρχικά, ο διευθυντής του περιοδικού ΟΚ, Νίκος Γεωργιάδης, σε συνέντευξή του στην εκπομπή, αναφέρθηκε στο εν λόγω σχόλιο. Στη συνέχεια, η παρουσιάστρια Κατερίνα Καινούργιου θέλησε να τοποθετηθεί προσωπικά επί του ζητήματος.
Συγκεκριμένα, την Τρίτη 30 Σεπτεμβρίου, η Κατερίνα Καινούργιου εξέφρασε την άποψή της, αναφέροντας:
- «Έψαχνα να βρω ποια είναι η σωστή λέξη για να χαρακτηρίσει τη Νεφέλη Μεγκ, που ξαναείπα ότι σε κάποια βίντεο που την παρακολουθώ, μου αρέσει, έχουν ενδιαφέρον.»
- «Άλλες φορές όμως, λες “για ποιο λόγο όλο αυτό;”.»
- «Είναι αυτή η αυθάδεια που βλέπω πολλές φορές στα social, αλλά δεν ξέρω αν είναι θέμα ηλικίας γιατί και εμείς εδώ έχουμε νέους ρεπόρτερ, οι οποίοι δεν έχουν αυθάδεια.»
Το σχόλιο της Κατερίνας Καινούργιου εστιάζει στην έννοια της «αυθάδειας», θέτοντας ένα κρίσιμο ερώτημα: Πότε η ελεύθερη έκφραση εκφυλίζεται σε άκομψη παρέμβαση ή προσβολή;
Ανάλυση: Όρια της κριτικής και ευθύνη στα social media
Το περιστατικό αναδεικνύει μια επίκαιρη συζήτηση γύρω από την ευθύνη των influencers και των χρηστών των social media έναντι των δημοσίων προσώπων. Ενώ η κριτική είναι αναπόσπαστο κομμάτι της ελευθερίας του λόγου, η μετάβαση από την κριτική στο προσωπικό σχόλιο, ειδικά όταν αυτό αφορά την εμφάνιση, είναι ένα λεπτό όριο.
Στην εποχή της κουλτούρας του «body shaming» και της διαρκούς αξιολόγησης, η ικανότητα διάκρισης μεταξύ εποικοδομητικής κριτικής και αβάσιμης επίθεσης γίνεται ολοένα και πιο σημαντική. Η Κατερίνα Καινούργιου, με την αναφορά της στην «αυθάδεια» και τη σύγκριση με νεότερους δημοσιογράφους που «δεν έχουν αυθάδεια», υπογραμμίζει ότι η ηλικία δεν αποτελεί αυτομάτως δικαιολογία για την έλλειψη διακριτικότητας ή επαγγελματισμού.
Ευρύτερο πλαίσιο: Το φαινόμενο της κουλτούρας ακύρωσης (Cancel Culture)
Το συγκεκριμένο περιστατικό, αν και μικρής κλίμακας, εντάσσεται στο ευρύτερο πλαίσιο της «κουλτούρας ακύρωσης» (cancel culture) που παρατηρείται παγκοσμίως. Δημόσια πρόσωπα βρίσκονται συχνά στο στόχαστρο έντονης κριτικής για δηλώσεις ή πράξεις τους, με τις επιπτώσεις να μπορεί να είναι σοβαρές για την καριέρα και τη φήμη τους. Η διαφορά, όμως, έγκειται στην ουσία της κριτικής: αφορά αυτή την ηθική διάσταση, τη συμπεριφορά, ή απλώς την προσωπική αισθητική;
In the author’s assessment, η «βιομηχανία που πουλάει ματαιοδοξία» στην οποία αναφέρθηκε η Νεφέλη Μέγκ, δεν αρκεί για να δικαιολογήσει ένα σχόλιο που εστιάζει στην ατομική εικόνα, χωρίς να προσφέρει μια ευρύτερη κοινωνική ή καλλιτεχνική ανάλυση. Η ανάγκη για σεβασμό και ενσυναίσθηση είναι επιτακτική, ακόμη και εν μέσω της ταχύτητας και της ανωνυμίας που προσφέρουν τα social media.