Μια ανησυχητική αύξηση στις λοιμώξεις από “βακτήρια εφιάλτη” καταγράφουν οι ΗΠΑ, σύμφωνα με νέα έκθεση του CDC, αναδεικνύοντας την επιτακτική ανάγκη για ενίσχυση της αντιμικροβιακής επαγρύπνησης.

Εκρηκτική αύξηση των ανθεκτικών βακτηρίων: Ο “σιωπηρός εφιάλτης” της δημόσιας υγείας

Μια νέα έκθεση του Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (CDC) των ΗΠΑ κρούει τον κώδωνα του κινδύνου, αποκαλύπτοντας μια δραματική αύξηση στις λοιμώξεις που προκαλούνται από πολυανθεκτικά βακτήρια, κοινώς γνωστά ως «βακτήρια εφιάλτη». Η έρευνα, που δημοσιεύτηκε στο έγκριτο περιοδικό Annals of Internal Medicine, δείχνει ότι από το 2019 έως το 2023, οι μολύνσεις αυτές σημείωσαν εκρηκτική άνοδο, υπογραμμίζοντας την αυξανόμενη απειλή της αντιμικροβιακής αντοχής (AMR).

Στο επίκεντρο αυτής της ανησυχητικής εξέλιξης βρίσκονται τα εντεροβακτηρίδια ανθεκτικά στις καρβαπενέμες (CRE), μια μεγάλη οικογένεια βακτηρίων που περιλαμβάνει γνωστά παθογόνα όπως το E. coli και η Klebsiella pneumoniae. Οι καρβαπενέμες αποτελούν την «τελευταία γραμμή άμυνας» στα αντιβιοτικά ευρέος φάσματος, που χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία σοβαρών λοιμώξεων, ειδικά εκείνων που προκαλούνται από άλλα ανθεκτικά στελέχη. Ωστόσο, μια πιο επικίνδυνη υποκατηγορία, τα CP-CRE (παραγωγά καρβαπενεμάσης CRE), παράγει ένα ένζυμο, την καρβαπενεμάση, το οποίο αδρανοποιεί πλήρως αυτά τα ισχυρά αντιβιοτικά, αφήνοντας τους γιατρούς με ελάχιστες θεραπευτικές επιλογές.

Ειδική ανησυχία για το NDM-CRE: Ένας νέος «παίκτης» στην αντίσταση

Η έκθεση του CDC επισημαίνει ένα συγκεκριμένο είδος CP-CRE, το NDM-CRE (Νέο Δελχί μεταλλο-β-λακταμάση CRE), ως τον κύριο παράγοντα πίσω από την πρόσφατη άνοδο των λοιμώξεων. Το NDM-CRE είναι ιδιαίτερα ανησυχητικό, καθώς εμφανίζει αντοχή ακόμη και στα νεότερα αντιβιοτικά που αναπτύχθηκαν ειδικά για την αντιμετώπιση λοιμώξεων ανθεκτικών στις καρβαπενέμες. Μεταξύ 2019 και 2023, οι κλινικές καλλιέργειες CP-CRE που αναφέρθηκαν από τα δίκτυα επιτήρησης των ΗΠΑ σε 29 πολιτείες αυξήθηκαν κατά 69%. Το πιο εντυπωσιακό είναι ότι η επίπτωση των λοιμώξεων NDM-CRE αυξήθηκε κατά ένα συντριπτικό 461% την ίδια περίοδο.

Η Δρ. Danielle A. Rankin, επιδημιολόγος στο CDC και πρώτη συγγραφέας της έκθεσης, εξέφρασε την ανησυχία της στο Healthline, δηλώνοντας: «Αυτή η απότομη αύξηση είναι ανησυχητική, καθώς αντιμετωπίζουμε μια αυξανόμενη απειλή που περιορίζει την ικανότητά μας να θεραπεύουμε μερικές από τις πιο σοβαρές βακτηριακές λοιμώξεις που μπορούν να προσβληθούν οι ασθενείς». Μια προηγούμενη έκθεση του CDC εκτίμησε ότι το CRE ήταν υπεύθυνο για 12.700 λοιμώξεις και 1.100 θανάτους στις ΗΠΑ το 2020.

Επιπλέον, το NDM-CRE έχει την ικανότητα να μεταφέρει τα γονίδιά του σε άλλα βακτήρια, ακόμη και σε διαφορετικά είδη, επιτρέποντάς τους να αποκτήσουν γρήγορα αντοχή. Αυτή η ικανότητα γενετικής μεταφοράς καθιστά την εξάπλωση και τον έλεγχο των λοιμώξεων ακόμη πιο δύσκολη.

Πώς εξαπλώνονται και ποιοι κινδυνεύουν

Σε αντίθεση με τις κοινές αντιλήψεις, οι υγιείς άνθρωποι είναι απίθανο να προσβληθούν από λοιμώξεις CP-CRE υπό κανονικές συνθήκες. Όπως και άλλα ανθεκτικά στα φάρμακα βακτήρια, το CP-CRE εξαπλώνεται κυρίως σε νοσοκομεία και άλλα περιβάλλοντα υγειονομικής περίθαλψης. Η Δρ. Rankin τονίζει: «Αυτή η αύξηση που βλέπουμε είναι σε ασθενείς σε εγκαταστάσεις υγειονομικής περίθαλψης. Δεν είναι στην κοινότητα, είναι μεταξύ των πιο άρρωστων ασθενών μας».

Οι ομάδες υψηλού κινδύνου περιλαμβάνουν άτομα που:

• Χρησιμοποιούν αναπνευστήρα.
• Έχουν επεμβατικές ιατρικές συσκευές, όπως καθετήρες ούρων ή ενδοφλέβιους καθετήρες.
• Λαμβάνουν μακροχρόνια αντιβιοτικά.
• Έχουν εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα.

Τα συμπτώματα των λοιμώξεων CP-CRE δεν είναι ειδικά και εξαρτώνται από το σημείο της λοίμωξης. Η Δρ. Rankin εξηγεί ότι μπορεί να εκδηλωθούν ως ουρολοιμώξεις, πνευμονία ή άλλες σοβαρές καταστάσεις. Άλλοι τύποι λοιμώξεων που προκαλούνται από CRE περιλαμβάνουν:

• Λοιμώξεις του αίματος (σηψαιμία).
• Λοιμώξεις τραυμάτων.
• Μηνιγγίτιδα.

Λόγω της περιορισμένης αποτελεσματικότητας των αντιβιοτικών, η έγκαιρη ανίχνευση και η πρόληψη είναι κρίσιμης σημασίας. Η Δρ. Marnie L. Peterson, PharmD, PhD, από το Κέντρο Έρευνας και Πολιτικής Λοιμωδών Νοσημάτων (CIDRAP) του Πανεπιστημίου της Μινεσότα, τονίζει ότι η έγκαιρη ανίχνευση είναι επιτακτική για την επιλογή του κατάλληλου αντιβιοτικού, το οποίο πρέπει να προσαρμόζεται στον τύπο της καρβαπενεμάσης. «Οι περιορισμένες επιλογές αντιβιοτικών σημαίνουν μια περίπλοκη απόφαση για τους κλινικούς ιατρούς στην προσαρμογή των αντιβιοτικών στις ειδικές συνθήκες του ασθενούς, όπως η νεφρική και η ηπατική ανεπάρκεια ή οι αλλεργίες».

Η εξάπλωση του CRE γίνεται μέσω άμεσης επαφής μεταξύ μολυσμένων ατόμων, μολυσμένων επιφανειών και ιατρικού εξοπλισμού. Σε σπάνιες περιπτώσεις, το CDC έχει καταγράψει μετάδοση μεταξύ ζώων και ανθρώπων. Τόσο οι άνθρωποι όσο και τα ζώα μπορούν να φέρουν ασυμπτωματικά το CRE, μεταδίδοντάς το σε άλλους, μια διαδικασία γνωστή ως αποικισμός.

Η πρόληψη της εξάπλωσης του CRE σε εγκαταστάσεις υγειονομικής περίθαλψης βασίζεται σε μια πολύπλευρη προσέγγιση που περιλαμβάνει:

• Επιτήρηση (αναγνώριση, αναφορά και παρακολούθηση).
• Υγιεινή και απολύμανση επιφανειών και εργαλείων.
• Συνεχές πλύσιμο των χεριών, το οποίο αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα μέτρα που μπορούν να λάβουν τα άτομα για τον περιορισμό της εξάπλωσης.

Ακόμη και υγιείς άνθρωποι πρέπει να είναι σχολαστικοί με την υγιεινή των χεριών σε νοσοκομεία και εγκαταστάσεις φροντίδας. Η Δρ. Peterson υπογραμμίζει: «Οι υγιείς άνθρωποι είναι μέρος αυτής της ενισχυμένης στρατηγικής ευαισθητοποίησης και πρόληψης. Θα πρέπει να γνωρίζουν τον αυξανόμενο κίνδυνο αντιβιοτικής αντοχής λόγω του NDM-CRE και της πρόληψης, ειδικά αν είναι φροντιστές ανοσοκατεσταλμένων και ηλικιωμένων ατόμων».

Αντιμικροβιακή αντοχή: Η «σιωπηρή πανδημία»

Η αντιμικροβιακή αντοχή (AMR) είναι ένας ευρύς όρος που περιγράφει την ικανότητα των μικροβίων (βακτήρια, ιοί, μύκητες και παράσιτα) να αναπτύσσουν αντοχή στα φάρμακα που έχουν σχεδιαστεί για την εξόντωσή τους. Συχνά αναφέρεται ως «σιωπηρή πανδημία», καθώς αποτελεί μια αυξανόμενη κρίση δημόσιας υγείας με περιορισμένη δημόσια ευαισθητοποίηση.

Μερικές από τις πιο κοινές ανθεκτικές στα αντιβιοτικά λοιμώξεις περιλαμβάνουν τον χρυσίζοντα σταφυλόκοκκο ανθεκτικό στη μεθικιλλίνη (MRSA) και τον Streptococcus pneumoniae. Επιπλέον, το Clostridium difficile, ή C. diff, συνδέεται με το AMR, καθώς προκαλεί λοίμωξη εκμεταλλευόμενο τη διαταραχή του εντερικού μικροβιώματος από τη χρήση αντιβιοτικών.

Στις Ηνωμένες Πολιτείες, σχεδόν 3 εκατομμύρια λοιμώξεις ανθεκτικές στα αντιμικροβιακά συμβαίνουν κάθε χρόνο, και ο αριθμός αυτός αναμένεται να αυξηθεί. Το 2019, σχεδόν 5 εκατομμύρια θάνατοι παγκοσμίως συνδέθηκαν με την AMR. Μια συστηματική πρόβλεψη που δημοσιεύτηκε στο The Lancet το 2024 εκτίμησε ότι 39 εκατομμύρια άνθρωποι θα μπορούσαν να πεθάνουν από ανθεκτικές στα αντιβιοτικά βακτηριακές λοιμώξεις μέχρι το 2050. Μόνο το 2050, εκτιμάται ότι 1,91 εκατομμύρια άνθρωποι θα μπορούσαν να πεθάνουν από βακτηριακή AMR, μια αύξηση σχεδόν 70% ετησίως σε σύγκριση με το 2021.

Για την καταπολέμηση αυτής της «σιωπηρής πανδημίας», μεγάλοι οργανισμοί δημόσιας υγείας, συμπεριλαμβανομένου του CDC και του ΠΟΥ, έχουν επενδύσει στη διαχείριση αντιβιοτικών (antimicrobial stewardship) – προσπάθειες που αποσκοπούν στη βελτίωση των πρακτικών συνταγογράφησης αντιβιοτικών και στη μείωση της υπερκατανάλωσης. Η Δρ. Peterson σημειώνει: «Η διαχείριση των αντιβιοτικών έχει σημειώσει εκθετική πρόοδο τα τελευταία πέντε χρόνια λόγω της δημιουργίας διεπιστημονικών ομάδων που έχουν πρόσβαση σε καλύτερα εργαλεία δοκιμών και διάγνωσης, καθώς και βελτιωμένες ερευνητικές μεθοδολογίες».