Τα σταθμισμένα γιλέκα, μια τάση που εξαπλώνεται ραγδαία στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και στους χώρους άθλησης, υπόσχονται πολλαπλά οφέλη για την υγεία και τη φυσική κατάσταση. Όμως, πόσο από αυτά που διαδίδονται είναι επιστημονικά τεκμηριωμένα και πόσο απλώς αποτελούν μέρος του κυρίαρχου “hype”;
Η Επιστημονική Θεώρηση Πίσω από την Τάση
Η δημοτικότητα των σταθμισμένων γιλέκων έχει εκτοξευθεί, με πλήθος υποστηρικτών να αναφέρουν εντυπωσιακά αποτελέσματα. Από βελτίωση της στάσης σώματος και ενίσχυση των οστών, έως αυξημένη καύση θερμίδων και βελτίωση της αντοχής, οι ισχυρισμοί είναι πολλοί και δελεαστικοί. Influencers στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, όπως η Ashley Will, αναφέρουν πως η χρήση τους «μεταμόρφωσε» τη ζωή τους, ενώ άλλοι χρήστες τονίζουν την ενίσχυση της δύναμης, της αντοχής και τη βελτίωση της σωματικής τους διάπλασης μέσα σε λίγους μήνες. Ωστόσο, η επιστημονική κοινότητα είναι επιφυλακτική.
Όπως επισημαίνει η Δρ. Sarah F. Eby, ειδική στην αθλητιατρική και επίκουρη καθηγήτρια στην Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ, «οι μελέτες σχετικά με τα σταθμισμένα γιλέκα είναι περιορισμένες και μικρού εύρους, επικεντρώνοντας σε διαφορετικά αποτελέσματα, από την αθλητική απόδοση μέχρι την απώλεια λίπους και την οστική πυκνότητα». Η ίδια δεν συστήνει τη χρήση τους στην κλινική της πρακτική λόγω της έλλειψης επαρκών δεδομένων. Αντίθετα, ο Δρ. Michael Fredericson, διευθυντής Αθλητιατρικής στο Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ, αναφέρει ότι «η προπόνηση με σταθμισμένο γιλέκο αυξάνει τη φυσιολογική ζήτηση και μπορεί εν μέρει να ενισχύσει τις προσαρμογές δύναμης, ισχύος και αντοχής σε σύγκριση με τις συμβατικές προπονήσεις».
Πώς τα Σταθμισμένα Γιλέκα Μπορούν να Βελτιώσουν τη Φυσική Κατάσταση
Ένα από τα πιο σαφή και επιστημονικά υποστηριζόμενα οφέλη των σταθμισμένων γιλέκων είναι η αύξηση της έντασης της προπόνησης. Φορώντας ένα σταθμισμένο γιλέκο κατά τη διάρκεια του περπατήματος, του τρεξίματος ή των ασκήσεων με το βάρος του σώματος, το καρδιαγγειακό σύστημα ενεργοποιείται περισσότερο.
Σύμφωνα με τον Δρ. Fredericson, «η χρήση σταθμισμένου γιλέκου κατά το περπάτημα και το τρέξιμο αυξάνει την πρόσληψη οξυγόνου, τον καρδιακό ρυθμό, την οξείδωση υδατανθράκων και τη συνολική ενεργειακή δαπάνη, χωρίς να επηρεάζονται αρνητικά οι βιομηχανικοί παράμετροι βάδισης, υποδηλώνοντας μια ασφαλή μέθοδο για την αύξηση της έντασης της άσκησης».
Επιπλέον, τα σταθμισμένα γιλέκα μπορούν να συμβάλουν στη βελτίωση της αθλητικής απόδοσης, ιδίως στον σπριντ, όπως αναφέρει μελέτη του Nature. Η Δρ. Jamie Confino, ορθοπεδικός χειρουργός, υπογραμμίζει ότι «οι αθλητές μπορούν να επωφεληθούν ιδιαίτερα από την προπόνηση με σταθμισμένο γιλέκο για βελτιωμένη δύναμη και αντοχή, ενσωματώνοντας ασκήσεις ειδικές για το άθλημά τους».
Ωστόσο, για τον μέσο άνθρωπο που επιθυμεί να βελτιώσει την καρδιαγγειακή του φυσική κατάσταση, η Δρ. Eby τονίζει ότι «150 λεπτά μέτριας έντασης άσκησης εβδομαδιαίως είναι συνήθως επαρκή».
Σταθμισμένα Γιλέκα και Απώλεια Βάρους: Μύθος ή Πραγματικότητα;
Το εάν η αυξημένη ένταση από τη χρήση σταθμισμένου γιλέκου συμβάλλει στην απώλεια βάρους παραμένει ασαφές και εξαρτάται από άλλους παράγοντες, όπως η διατροφή. Μια πιλοτική μελέτη του τρέχοντος έτους έδειξε ότι σε παχύσαρκους ηλικιωμένους, ο συνδυασμός σταθμισμένου γιλέκου με θερμιδικό περιορισμό οδήγησε σε παρόμοια απώλεια βάρους με τον θερμιδικό περιορισμό και μόνο. Ωστόσο, οι συμμετέχοντες που φορούσαν το γιλέκο ανέκτησαν βάρος πιο αργά, διατηρώντας το μισό της αρχικής απώλειας μετά από δύο χρόνια, σε αντίθεση με την ομάδα ελέγχου που ανέκτησε όλο το χαμένο βάρος. Οι ερευνητές υποθέτουν ότι αυτό οφείλεται στη διατήρηση του ρυθμού βασικού μεταβολισμού.
Μια άλλη πρόσφατη σουηδική μελέτη έδειξε ότι άτομα με παχυσαρκία που φορούσαν βαριά γιλέκα (11% του σωματικού τους βάρους) για οκτώ ώρες την ημέρα επί πέντε εβδομάδες έχασαν λίπος αλλά διατήρησαν μυϊκή μάζα, χωρίς αύξηση της φυσικής δραστηριότητας. Ο Jakob Bellman, ένας από τους συγγραφείς της μελέτης, σημειώνει ότι «αυτές οι αλλαγές δείχνουν μια πιο υγιή σύσταση σώματος και πιθανά οφέλη για τον μεταβολικό υγεία».
Ωστόσο, η μελέτη διαπίστωσε επίσης αύξηση της καθιστικής συμπεριφοράς και των μυοσκελετικών παρενεργειών στην ομάδα με τα βαρύτερα γιλέκα, υποδηλώνοντας ότι η δυσφορία μπορεί να αποθαρρύνει τη σωματική δραστηριότητα.
Άλλοι Ισχυρισμοί για την Υγεία: Μια Κριτική Ανάλυση
Πέρα από την καρδιαγγειακή ενίσχυση, υπάρχουν πολλοί άλλοι ισχυρισμοί για τα σταθμισμένα γιλέκα, με την επιστημονική τεκμηρίωση να είναι ελάχιστη.
Καλύτερη Στάση Σώματος
Δεν υπάρχουν μελέτες που να υποστηρίζουν άμεσα αυτόν τον ισχυρισμό. Ο Δρ. Fredericson αναφέρει ότι «η προπόνηση με σταθμισμένο γιλέκο μπορεί να βοηθήσει στη βελτίωση της στάσης σώματος όταν συνδυάζεται με κατάλληλες ασκήσεις αντίστασης, αλλά τα στοιχεία για την αποτελεσματικότητά της στη διόρθωση αποκλίσεων της στάσης σώματος είναι περιορισμένα». Η Δρ. Eby προτείνει πιο αποτελεσματικές επιλογές, όπως στοχευμένες διατάσεις και ασκήσεις ενδυνάμωσης.
Μυϊκή Ανάπτυξη
Όταν συνδυάζονται με συγκεκριμένες ασκήσεις, όπως το ανέβασμα σκαλοπατιών, τα σταθμισμένα γιλέκα ενδέχεται να βοηθήσουν στην ανάπτυξη των μυών. Ωστόσο, για ουσιαστική μυϊκή ανάπτυξη, η προπόνηση με βάρη είναι απαραίτητη. «Ο καλύτερος τρόπος για να βελτιωθεί η μυϊκή ανάπτυξη είναι η άσκηση ενός μυός με αντίσταση σε όλο το πλήρες μήκος λειτουργίας του», τονίζει η Δρ. Eby.
Βελτίωση Οστικής Πυκνότητας
Αυτός είναι ένας από τους πιο συχνούς ισχυρισμούς, ιδιαίτερα για τις γυναίκες στην περιεμμηνόπαυση ή την εμμηνόπαυση. Μια μελέτη του 2000 έδειξε ότι ένα πρωτόκολλο άσκησης με σταθμισμένα γιλέκα και άλματα απέτρεψε την απώλεια οστών σε ηλικιωμένες μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες, αλλά δεν είναι σαφές αν το όφελος οφειλόταν στο γιλέκο ή στην άσκηση. Ο Δρ. Fredericson επιβεβαιώνει ότι «δραστηριότητες φόρτισης των οστών υψηλότερης έντασης – συμπεριλαμβανομένου του περπατήματος με σταθμισμένα γιλέκα – μπορούν να έχουν σημαντικότερες επιπτώσεις στην οστική μεταλλική πυκνότητα σε μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες, τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα».
Ωστόσο, μια μελέτη του 2025 στο JAMA δεν διαπίστωσε κανένα όφελος από τα σταθμισμένα γιλέκα στην απώλεια οστών που σχετίζεται με την απώλεια βάρους σε ηλικιωμένους παχύσαρκους ενήλικες. Ο Bellman είναι κατηγορηματικός: «Δεν υπάρχουν ακόμα κλινικές δοκιμές σε ανθρώπους που να έχουν δείξει ότι τα σταθμισμένα γιλέκα αυξάνουν την οστική πυκνότητα».
Έναρξη Προπόνησης με Σταθμισμένο Γιλέκο: Τι Πρέπει να Γνωρίζετε
Τα σταθμισμένα γιλέκα μπορούν να ενσωματωθούν σε διάφορες ασκήσεις ή να φοριούνται καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας για συνεχή φόρτιση. «Οι ηλικιωμένοι μπορούν ιδιαίτερα να επωφεληθούν από την προπόνηση με σταθμισμένο γιλέκο, καθώς υπάρχουν στοιχεία που αποδεικνύουν βελτιώσεις στη μυϊκή δύναμη, την ισορροπία και τη λειτουργική ικανότητα, με μειώσεις στον κίνδυνο πτώσεων και την αδυναμία όταν συνδυάζονται με ασκήσεις ειδικές για την εργασία ή βασισμένες στην ταχύτητα», λέει ο Δρ. Fredericson.
Παρόλο που τα γιλέκα μπορούν να βοηθήσουν στην ισορροπία, η Δρ. Confino προειδοποιεί ότι άτομα με προβλήματα ισορροπίας πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτικά. Ο γενικός κανόνας είναι να ξεκινάτε με βάρος μικρότερο του 5% του σωματικού σας βάρους, ίσως και 1% αρχικά, ανάλογα με το επίπεδο φυσικής κατάστασης. Σταδιακά, μπορείτε να αυξήσετε το φορτίο.
«Πάντα λέω στους ασθενείς να ξεκινούν αργά και να χτίζουν σιγά-σιγά με οποιαδήποτε νέα άσκηση ή δραστηριότητα», συμβουλεύει η Δρ. Eby. Ωστόσο, η προπόνηση με σταθμισμένο γιλέκο δεν είναι κατάλληλη για όλους. Άτομα με καρδιαγγειακά νοσήματα ή υψηλή αρτηριακή πίεση πρέπει να συμβουλευτούν τον γιατρό τους πριν ξεκινήσουν, καθώς και άτομα με τραυματισμούς, ιδιαίτερα στις αρθρώσεις.
«Εάν έχετε ενεργούς τραυματισμούς στην πλάτη, το ισχίο ή το γόνατο, θα πρέπει να είστε προσεκτικοί με τη χρήση σταθμισμένων γιλέκων. Αυτά αυξάνουν την καταπόνηση των αρθρώσεών σας, γεγονός που μπορεί να επιδεινώσει τον πόνο στις αρθρώσεις ή στην αρθρίτιδα», εξηγεί η Δρ. Confino.
Συνολικά, τα σταθμισμένα γιλέκα αποτελούν μια επιλογή που μπορεί να ενισχύσει την ένταση της άσκησης, ειδικά στο περπάτημα ή το τρέξιμο. Όπως καταλήγει ο Bellman, «δεν είναι μια “θαυματουργή λύση”, αλλά μπορεί να είναι ένα χρήσιμο εργαλείο παράλληλα με τη διατροφή, την άσκηση και την ιατρική περίθαλψη».