Μια νέα, πρωτοποριακή μελέτη αποκαλύπτει τον μηχανισμό με τον οποίο το κάπνισμα επιδεινώνει τον καρκίνο του παγκρέατος, ανοίγοντας νέους δρόμους για στοχευμένες θεραπείες και υπογραμμίζοντας εκ νέου την επιτακτική ανάγκη διακοπής του καπνίσματος.

Καρκίνος Παγκρέατος και Κάπνισμα: Ο Μηχανισμός της Επιδείνωσης

Η σύνδεση μεταξύ καπνίσματος και καρκίνου του παγκρέατος είναι γνωστή εδώ και καιρό στην επιστημονική κοινότητα και στον ευρύτερο ιατρικό κόσμο. Ωστόσο, οι ακριβείς βιολογικοί μηχανισμοί που διέπουν αυτή τη σχέση παρέμεναν σε μεγάλο βαθμό αδιευκρίνιστοι. Τώρα, μια ομάδα ερευνητών από το Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν, σε μια σημαντική επιστημονική πρόοδο, έριξε φως σε αυτό το κρίσιμο ζήτημα.

Η μελέτη, τα πλήρη αποτελέσματα της οποίας δημοσιεύθηκαν στις 4 Σεπτεμβρίου στην έγκριτη επιθεώρηση Cancer Discovery, αναδεικνύει πώς συγκεκριμένες χημικές ουσίες στον καπνό του τσιγάρου αναπρογραμματίζουν το ανοσοποιητικό σύστημα, δημιουργώντας ένα περιβάλλον ευνοϊκό για την ανάπτυξη και εξάπλωση των όγκων.

Ο καρκίνος του παγκρέατος είναι ένας από τους πιο θανατηφόρους τύπους καρκίνου, με ποσοστό πενταετούς επιβίωσης μόλις 13%, βάσει των στοιχείων που επικαλούνται οι συγγραφείς. Το Ίδρυμα Έρευνας για τον Καρκίνο του Παγκρέατος Hirshberg (Hirshberg Foundation for Pancreatic Cancer Research) τονίζει ότι αποτελεί την τρίτη κύρια αιτία θανάτων σχετιζόμενων με καρκίνο στις Ηνωμένες Πολιτείες. Εκτιμάται ότι μόνο για το 2025, περισσότεροι από 67.000 Αμερικανοί θα διαγνωστούν με καρκίνο του παγκρέατος, ενώ περίπου 52.000 θα χάσουν τη ζωή τους από αυτό.

Λεπτομέρειες της Έρευνας: Ο Ρόλος των AhRLs

Η ερευνητική ομάδα εφάρμοσε μια συνδυαστική προσέγγιση, χρησιμοποιώντας εργαστηριακά πειράματα, μοντέλα ποντικών και δείγματα ανθρώπινου ιστού. Επικεντρώθηκαν σε μια ομάδα χημικών ουσιών που περιέχονται στον καπνό του τσιγάρου, γνωστές ως προσδέτες του υποδοχέα αρυλικής υδρογονάνθρακα (AhRLs – aryl hydrocarbon receptor ligands).

Αυτές περιλαμβάνουν γνωστές καρκινογόνες ουσίες, όπως οι διοξίνες. Για να προσομοιάσουν την επίδραση του καπνίσματος, ποντίκια εκτέθηκαν είτε σε εκχύλισμα καπνού τσιγάρου είτε στην ουσία 2,3,7,8-τετραχλωροδιβενζο-ρ-διοξίνη (TCDD), έναν ισχυρό προσδέτη AhR.

Στη συνέχεια, οι ερευνητές εμφύτευσαν καρκινικά κύτταρα παγκρέατος απευθείας στο πάγκρεας των ζώων για να παρακολουθήσουν την ανάπτυξη του όγκου. Χρησιμοποίησαν επίσης γενετικά τροποποιημένα ποντίκια για να αναλύσουν πώς διάφορα ανοσοκύτταρα ανταποκρίνονταν σε αυτές τις χημικές ουσίες που σχετίζονται με το κάπνισμα. Τέλος, συνέκριναν τα ευρήματα των ποντικών με δείγματα ανθρώπινου παγκρεατικού ιστού από δωρητές οργάνων και ασθενείς με καρκίνο.

Τα αποτελέσματα ήταν εντυπωσιακά:

• Τόσο ο καπνός του τσιγάρου όσο και η TCDD επιτάχυναν την ανάπτυξη των παγκρεατικών όγκων στα ποντίκια, αλλά μόνο εφόσον το ανοσοποιητικό τους σύστημα ήταν άθικτο. Αυτό υποδηλώνει ότι οι χημικές ουσίες δεν έβλαπταν άμεσα τα καρκινικά κύτταρα, αλλά μεταβάλλαν την ανοσολογική απόκριση.
• Ο βασικός παράγοντας ήταν ένας υποδοχέας που ονομάζεται AhR στα CD4+ T λεμφοκύτταρα. Μόλις ενεργοποιήθηκαν, αυτά τα κύτταρα άρχισαν να παράγουν περισσότερο ένα μόριο που ονομάζεται IL-22 και επίσης αύξησαν τον αριθμό των ρυθμιστικών Τ λεμφοκυττάρων (Tregs).
• Κανονικά, τα Tregs συγκρατούν το ανοσοποιητικό σύστημα. Σε αυτή την περίπτωση, όμως, εμπόδισαν τα CD8+ T λεμφοκύτταρα – αυτά που συνήθως επιτίθενται στον καρκίνο – από το να επιτελέσουν το έργο τους. Με άλλα λόγια, το κάπνισμα ανέτρεψε την ισορροπία του ανοσοποιητικού συστήματος, αποτρέποντάς το από την καταπολέμηση των όγκων και ενθαρρύνοντας την ανάπτυξή τους.
• Επιπλέον, η ομάδα διαπίστωσε ότι η έκθεση σε TCDD προώθησε πρώιμες προκαρκινικές αλλαγές στο πάγκρεας, υποδηλώνοντας ότι οι χημικές ουσίες στον καπνό του τσιγάρου μπορεί να παίζουν ρόλο όχι μόνο στην εξέλιξη του καρκίνου, αλλά και στην έναρξή του.
• Δείγματα ανθρώπινου ιστού έδειξαν παρόμοια εικόνα. Οι καπνιστές είχαν μεγαλύτερη ενεργοποίηση της οδού AhR, και οι παγκρεατικοί όγκοι από ασθενείς καπνιστές περιείχαν περισσότερα Tregs. Ο αριθμός αυτών των κατασταλτικών κυττάρων συσχετίστηκε επίσης με την έκταση του καπνίσματος του ασθενούς καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του.

Μελλοντικές Θεραπείες και Προειδοποιήσεις

Τα ευρήματα αυτής της έρευνας ανοίγουν νέους ορίζοντες για την ανάπτυξη στοχευμένων θεραπειών. Σύμφωνα με τους συγγραφείς, η κατανόηση αυτών των μηχανισμών θα μπορούσε δυνητικά να οδηγήσει σε νέες θεραπευτικές προσεγγίσεις που θα μπλοκάρουν την ενεργοποίηση του AhR ή θα μειώσουν την κατασταλτική επίδραση των Tregs. Αυτό θα μπορούσε να βοηθήσει το ανοσοποιητικό σύστημα να αναπτύξει μια ισχυρότερη αντικαρκινική απόκριση, ιδιαίτερα στους καπνιστές.

Επιπλέον, οι ερευνητές επισημαίνουν ότι, καθώς οι προσδέτες AhR βρίσκονται επίσης σε ρύπους και βιομηχανικά χημικά, τα ευρήματα μπορεί να έχουν ευρύτερη σημασία για τη δημόσια υγεία, καλώντας σε μια πιο ολιστική προσέγγιση στην πρόληψη και τη θεραπεία.

Ωστόσο, ο Asfar Azmi, PhD, διευθυντής της Πρωτοβουλίας Έρευνας για τον Καρκίνο του Παγκρέατος στο Barbara Ann Karmanos Cancer Institute, ο οποίος δεν συμμετείχε στην παρούσα μελέτη, προτρέπει σε προσοχή στην ερμηνεία των ευρημάτων. «Αν και αυτή η έρευνα αποτελεί ένα σημαντικό βήμα προς τα εμπρός, είναι ακόμα νωρίς», δήλωσε ο Azmi. Πρόσθεσε ότι μεγάλο μέρος των στοιχείων προέρχεται από εργαστήρια, μελέτες σε ζώα και ευρήματα από ανθρώπινους ιστούς.

«Αυτό σημαίνει ότι τα αποτελέσματα δείχνουν ένα μηχανισμό που συνδέει το κάπνισμα και τον καρκίνο του παγκρέατος, αλλά δεν αποδεικνύουν ότι κάθε καπνιστής θα αναπτύξει αυτόν τον καρκίνο, ούτε ότι ο αποκλεισμός αυτής της οδού θα τον αποτρέψει αυτόματα», τόνισε ο Azmi στο Healthline. Ο ίδιος υπογράμμισε την αναγκαιότητα για περισσότερη κλινική έρευνα πριν αυτά τα ευρήματα αλλάξουν τις ιατρικές πρακτικές στην αντιμετώπιση του καρκίνου του παγκρέατος.

Η Διακοπή του Καπνίσματος: Η Καλύτερη Πρόληψη

Ο Najeeb Al Hallak, MD, MS, ογκολόγος στο Barbara Ann Karmanos Cancer Institute, ο οποίος επίσης δεν συμμετείχε στη μελέτη, ήταν κατηγορηματικός: «Το μήνυμα είναι σαφές: η διακοπή του καπνίσματος είναι ένα από τα σημαντικότερα βήματα που μπορούν να κάνουν οι άνθρωποι για να μειώσουν τον κίνδυνο καρκίνου του παγκρέατος». Επεσήμανε επίσης ότι η διακοπή του καπνίσματος μειώνει τον κίνδυνο πολλών άλλων καρκίνων, καθώς και καρδιακών και πνευμονικών παθήσεων.

«Ακόμη και η μείωση της έκθεσης βοηθά», είπε ο Hallak στο Healthline, «αλλά το μεγαλύτερο όφελος προέρχεται από την πλήρη διακοπή». Πρόσθεσε ότι εάν κάποιος είναι βαρύς καπνιστής, θα ήταν καλό να συζητήσει με τον γιατρό του σχετικά με τον κίνδυνο καρκίνου του παγκρέατος και αν πληροί τις προϋποθέσεις για εξειδικευμένη παρακολούθηση ή προγράμματα μείωσης του κινδύνου.

Αναγνωρίζοντας τις δυσκολίες της διακοπής του καπνίσματος, ο Hallak προσέφερε ενθαρρυντικά λόγια στους καπνιστές: «Η διακοπή είναι δύσκολη, αλλά είναι απολύτως εφικτή και χιλιάδες άνθρωποι το καταφέρνουν κάθε μέρα».

Το πρώτο βήμα για τη διακοπή είναι η συζήτηση με τον προσωπικό γιατρό. «Μπορεί να σας καθοδηγήσει σε υποκατάστατα νικοτίνης (αυτοκόλλητα, τσίχλες, ή παστίλιες) ή φάρμακα που μειώνουν την επιθυμία», είπε ο Hallak. Η αναζήτηση υποστήριξης είναι ζωτικής σημασίας. «Συμβουλευτική, ομάδες υποστήριξης και τηλεφωνικές γραμμές βοήθειας (π.χ., 1-800-QUIT-NOW) διπλασιάζουν τις πιθανότητες επιτυχίας σας», πρόσθεσε.

Ο Hallak προτείνει επίσης τον σχεδιασμό για την αντιμετώπιση των ερεθισμάτων. Για παράδειγμα, αν συνηθίζετε να καπνίζετε μετά τα γεύματα ή με τον καφέ, δημιουργήστε μια πιο υγιεινή εναλλακτική λύση που μπορείτε να ακολουθήσετε αντί αυτού. Τέλος, τονίζει να μην εγκαταλείπετε μετά από μικρές υποτροπές. «Πολλοί άνθρωποι χρειάζονται αρκετές προσπάθειες πριν σταματήσουν για τα καλά», ανέφερε ο Hallak, «Κάθε προσπάθεια χτίζει δεξιότητες για την επόμενη».